بخش دوم موضوع: " چگونه شیطان مسلط نمی شود؟" (از نظر قرآن)
حاصل تحقیق و همکاری دوست گرانقدر و گرامی صاحب وبلاگ : شبنم احساس یاس
[نگاه قرآن به شیطان و شیوه فریب و راه مقابله با آن]:
1. قرآن بارها و بارها به انسان هشدار می دهد که متوجه دشمنی شیطان باشد و فریب او را نخورد:
«لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ [بقره/168]
از گامهای شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست!
2. و هر انسان هوشیاری از سرنوشت دیگران درس می گیرد و تجربه آنان را مایه عبرت خویش قرار می دهد:
«فَدَلاَّهُما بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَکُما عَنْ تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَکُما إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُما عَدُوٌّ مُبینٌ[اعراف/22]
و به این ترتیب، آنها را با فریب (از مقامشان) فرودآورد. و هنگامی که از آن درخت چشیدند، اندامشان [= عورتشان] بر آنها آشکار شد؛ و شروع کردند به قرار دادن برگهای (درختان) بهشتی بر خود، تا آن را بپوشانند. و پروردگارشان آنها را نداد داد که: «آیا شما را از آن درخت نهی نکردم؟! و نگفتم که شیطان برای شما دشمن آشکاری است؟!»
3. در قرآن مجید راه نفوذ شیطان بر انسان ها بیان شده است:
«هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلىَ مَن تَنزَّلُ الشَّیَاطِینُ* تَنزَّلُ عَلىَ کلُِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ؛[الشعراء، آیات 221و222]
آیا به شما خبر دهم که شیاطین بر چه کسى نازل مىشوند؟! آنها بر هر دروغگوى گنهکار نازل مىگردند»
4. و همچنین بیان شده است که شیطان بر چه کسانی نمی‌تواند مسلط شود:
«قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ* إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ[ص، آیات 82 و 83]
گفت: «به عزّتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد، مگر بندگان خالص تو، از میان آنها!»
5. اما برای کسانی که شیطان را به خود راه داده اند، و لغزیده اند، این دستور العمل بیان شده است که سریعا به محض توجه باز گردند و سریع تر جلوی ضرر و زیان را بگیرند:
«إِمَّا یُنْسِیَنَّکَ الشَّیْطانُ فَلا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْرى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ [انعام/68]
اگر شیطان تو را به فراموشى افکند، چون به یادت آمد با آن مردم ستمکاره منشین.»
6. هر گناه و خلاف شریعتی، نزدیک شدن به شیطان است و ترک کردن گناهان، دور شدن از شیطان است. و کسانی که با ارتکاب گناه، به دشمن خویش یعنی شیطان نزدیک شده اند، می توانند این اشتباه خود را جبران کنند:
«وَ الَّذینَ عَمِلُوا السَّیِّئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها وَ آمَنُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحیمٌ[اعراف/153]
آنان که مرتکب کارهاى بد شدند، آن گاه توبه کردند و ایمان آوردند، بدانند که پروردگار تو پس از توبه، آمرزنده و مهربان است.»
وسوسه‌های شیطانی معمولاً تدریجی و گام به گام است. او نمی‌تواند یک‌باره و ناگهانی بر انسان مسلط شود و او را به دام خود و بدبختی بکشاند. بلکه آرام آرام و گام به گام در او نفوذ میکند تا بر او تسلط کامل یابد.
طبق نظر قرآن شیطان تنها بر بندگان مخلَص خداوند تسلط ندارد. مخلصین کسانی هستند که به این درجه از مقامات رسیده اند که شیطان راه نفوذ به آنها را ندارد. برای مقابله با شیطان ابزارهایی لازم و ضروری است که با وجود این ابزارها می توان به مقابله با او برخاست و پیروز میدان شد. برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره می شود.
1. ایمان: قرآن کریم اولین عامل اساسی مانع سلطه شیطان را ایمان می داند.
2. توکل: یکی دیگر از عوامل پیروزی بر شیطان و جنودش توکل به خدا است.
3.استعاذه: استعاذه به معنای درخواست پناهگاه از خداوند.
4. یاد خدا: یاد خدا به انسان بصیرت داده و او را از وسوسهها دور نگه میدارد و راه نفوذ شیطان را میبندد.
5. تقوا: تحصیل ملکه تقوا و تحکیم آن، چشمان دل را بر وسوسه ابلیس بینا ساخته و از انسان را از دام شیطان حفظ میکند.
